TopSoil – Slib en grond als bodemverbeteraar

Wat is het idee?

Het management en onderhoud van het Nederlandse rivierensysteem staat onder druk. Klimaatverandering, krappe budgetten voor beheer en onderhoud en de vraag vanuit de maatschappij om steeds meer in te spelen op actuele en lokale ontwikkelingen in de regio, vragen om andere oplossingen. Een van deze thema’s is bodemdegradatie. Hiervoor is een nieuwe kijk op riviermanagement nodig en moet we onze grondstoffen anders gaan waarderen.

Het SSRS programma zoekt naar concrete mogelijkheden en oplossingen vanuit de potentie van het rivierengebied. Door gebruik te maken van slimme samenwerkingen proberen we om tot een zo betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam mogelijk beheer van het riviersysteem te komen.

Een van de SSRS projecten houdt zich bezig met bodemdegradatie. Landbouwopbrengsten, nutriëntenvoorraden, bodemdaling, watervoorziening en – verwerking, en CO2 emissies worden allemaal beïnvloed door verslechtende bodems. Dit fenomeen komt niet alleen in woestijngebieden voor. Ook in onze jonge polders en hoge zandgronden is dit een probleem.

Het slib in onze rivieren kan bijdragen aan een oplossing, omdat het waardevolle nutriënten bevat. De uitdaging is om een keten met diverse partners op te bouwen. Want ondanks dat we in een vruchtbare delta leven, hebben we in Nederland te maken met bodemdegradatie. Door het landgebruik te koppelen aan het rivierensysteem kunnen we Nederland TopSoil leverancier van Europa maken, en laten zien dat SSRS werkt.

We proberen een koppeling te maken tussen enerzijds de landbouw die kampt met bodemdegradatie en teruglopende opbrengsten en anderzijds bijvoorbeeld de rivierbeheerders die slib uit de rivier opbaggeren dat nu alleen als afval wordt gezien.

De Nederlands Grond-, Weg-, en Waterbouw (GWW) sector staat nog te vaak ver verwijderd van de Landbouw sector. Topsoil is een van de projecten waarbij juist samenwerking plaatsvind tussen de sectoren door in te zien hoe ze elkaar aan kunnen vullen wat gedeeltelijk economisch, maar vooral op het gebied van duurzaamheid en het toewerken naar een circulaire economie grote voordelen biedt. Belangrijk daarvoor is het kennen en beoordelen van de waarde van producten. Hiervoor is een stappenplan opgesteld waarmee bagger- en grondstromen kunnen worden beoordeeld. In dit stappenplan, Menukaart genoemd, worden een aantal stappen beschreven om op een objectieve wijze de milieu- en landbouwkundige waarde van het materiaal te bepalen en te beoordelen of voor welke functie het materiaal toegepast kan worden. Voor het tegengaan van bijvoorbeeld bodemdegradatie is het van belang te weten aan welke kwaliteiten (chemisch, fysisch en biologisch) de grondstof van een bodemverbeteraar moet voldoen. Hier sluit ook het gebruik van een Maatschappelijke Kosten en Baten Analyse (MKBA) goed bij aan. De MKBA kan als tool worden gezien om met name de baten van het gebruik van sediment zichtbaar te maken bij grote projecten

Een uitleg van het project is ook te vinden op Waterwindow: Potentieel van het gebied wordt niet benut | WaterWindow
Dit is een verzamelplaats voor Nederlandse oplossingen voor problemen rond water.

Wat doet het?

Het samenbrengen van uiteenlopende partijen, kijken door elkaars bril en nieuwe kansen benoemen om de waardeketen rond slib te sluiten. Zo bouwen we een keten tussen vraag en aanbod en kunnen we slib gebruiken om de bodem te verbeteren.

Wat levert het op?

Een gezonde bodem heeft vele voordelen. Zo kan een goede bodem beter water vasthouden, wat een te snelle afstroming en erosie beperkt. Dit zorgt dat land veilig is om op te wonen en van te leven. Een gezonde bodem ondersteunt een grote biodiversiteit, zorgt voor het behoud van ecosystemen en is beter bestand tegen ziektes. Een vitale bodem kan CO2 vasthouden en dus bijdragen aan het beperken van klimaatverandering. Een goede bodem zorgt voor hogere landbouwopbrengsten en zo ook voor voedselzekerheid.

Daarnaast is TopSoil toepasbaar op lokale schaal, dus is er minder mondiaal transport nodig. Verder maken we beter gebruik van grondstoffen; door het slib uit de rivieren toe te passen, is er minder behoefte aan het delven van mineralen via andere wegen. Samengevat:

• Topsoil verhoogt het koolstofbindend vermogen van de grond.
• Topsoil levert, door middel van toenemende waardering van de bodem, een bijdrage aan een betrouwbaar, betaalbaar en duurzaam beheer van het rivierengebied.
• Topsoil draagt bij aan het behalen van de Sustainable Development Goals (SDG’s) omtrent duurzaam bodembeheer. Dit zijn zowel Doel 12: Verantwoorde Consumptie en Productie, doel 13: Klimaatactie en doel 15: Leven op het Land.
• Topsoil gaat direct bodemdaling tegen door de bodem op te hogen en zorgt er indirect voor dat toekomstige bodemdaling wordt verminderd
• Topsoil verhoogt het watervasthoudend vermogen van de bodem en gaat zo het watertekort tegen

Toepassing

Momenteel kijken we samen met andere geïnteresseerden hoe we dit idee verder kunnen brengen en wat er nodig is om deze verandering voor elkaar te krijgen. Zo zijn er zaken als afvalstatus en regelgeving die aandacht vereisen. Maar ook een transitie van korte termijn naar lange termijn denken is nodig.